Linnen handdoeken
Naar voorbeelden uit de 15e eeuw
In de 15e eeuw
Wanneer je Pinterest opent en gaat zoeken op 15e eeuwse schilderijen en manuscripten, zul je al snel de herkenbare wit/blauw gestreepte handdoeken vinden. Ze zijn vaak te zien bij de welbekende lavabo. Een lavabo is een metalen pot gevuld met water waar men de handen voor een maaltijd of een rituele handwassing in de kerk deed wassen. De 15e eeuwse handdoeken waren alleen net wat anders, ze waren vaak gedrapeerd over het houten standaard waar de lavabo aan hing, en daarom waren de handdoeken vele malen langer dan de handdoeken die ik nu heb gemaakt. Mijn doel met deze handdoeken was anders; ik wilde de katoenen, mechanisch gemaakte moderne handdoeken in ons kampement op re-enactment gaan vervangen door historisch verantwoorde handdoeken.
Wasch-Stand, 1478, Saint Matthew the Evangelist, Gabriel Mälesskircher, Museo Nacional Thyssen-Bornemisza, Madrid
Stilleven met boeken en een wasbekken in een nis - Onbekende schilder in 1470-1480
Mijn inspiratie
De historische handdoeken die ik fascinerend vind, zijn met name de handdoeken die gemaakt zijn in Italië. Deze handdoeken worden "Perugia" handdoeken genoemd, naar het welvarende handelscentrum Perugia in de regio Umbrië. Van de 13e eeuw tot de 16e eeuw waren deze doeken zeer gewild. Perugia doeken kenmerkten zich met name door brede geweven banen van blauw gestileerde figuren. De Perugia doeken werden niet alleen als handdoek gebruikt, maar ook als altaarkleden, hoofddoeken, schorten, en tafelkleden.
Painter unknown
Pietro Lorenzetti - Naissance de la Vierge 1342
Oberrheinischer Meister: Die Geburt Mariens. 1460/65
Zoals je op de rechterfoto kunt zien, heeft het "basisweefsel" een ruitkeper als binding. Aangezien mijn weefskills nog lang niet zo ver zijn om complete gestileerde vormen te kunnen weven, wilde ik mij alleen richten op de blauw/witte banen en de ruitkeper als binding.
Voor de wevers onder ons, of als je gewoon van cijfers houdt, hieronder een uitgebreide weefbrief van de gemaakte handdoeken.
Afmeting per handdoek: na weven, wassen en omzomen: 47 cm x 50 cm.
Materiaal: 30/2 gebleekt linnen voor de ketting, 30/2 gebleekt linnen voor de inslag en enkeldraads 8/1 blauw linnen voor de inslag van de blauwe strepen.
Vlakverdeling, hoeveel cm wit en blauw: 6cm wit, 2cm blauw, 1cm wit, 3,5cm blauw, 1cm wit, 2cm blauw, 20cm wit, 2cm blauw, 1cm wit, 3,5cm blauw, 1cm wit, 2cm blauw, 6cm wit.
Ketting: 700 draden van 9 meter lang, 5915m voor de ketting in totaal, goed voor ongeveer 12 handdoeken.
Hoeveel draden per cm: 14 draden per cm
Riet: 70/10, 2 draden per rietopening
Hevels per schacht: 88
Patroon: A Handweavers Pattern Book - "Triple Draught Bird's Eye" op pagina 21
Inrijgpatroon: van rechts naar links: 4321, 4321, 4321, 234, 1234, 123
Aanbind: vlnr: schacht 3 en 4 op trapper 1. Schacht 2 en 3 op trapper 2. Schacht 1 en 2 op trapper 3. Schacht 1 en 4 op trapper 4.
Trapwijze: Op een contramars vloerweefgetouw: 1234, 1234, 1234, 321, 4321, 432
Nabehandeling: handwas in lauwwarm water, wanneer de handdoeken nog licht vochtig zijn met een mangelplank bewerken, daarna met een strijkijzer zonder stoom op een matige temperatuur strijken.
A Handweavers Pattern Book - Marguerite Porter Davidson
29 mei 2023, de start van het project! Dit was meteen de eerste keer dat ik met de scheermolen werkte, en wat een genot was dat! Om overbelasting te voorkomen heb ik het scheren van de ketting verdeeld over een aantal dagen. Ik heb niet de gehele ketting in één keer geschoren, dan zou er te veel verschil in lengte op de scheermolen komen te zitten. Dus ik heb het verdeeld over 5 bundels.
De bundels met draden heb ik bevestigd aan een S haak met daaraan een zakje van 300 gram. Zo kan ik de gehele ketting in mijn eentje op het getouw zetten zonder hulp van anderen, en blijft de ketting mooi op spanning door het gewicht.
Alle draden zijn verdeeld op de evenaar. Een evenaar is een latje met spijkers die om de cm in het latje zitten. Er moeten 14 draden per cm liggen, om een mooi en gelijk weefsel te krijgen.
Wanneer de ketting helemaal op de kettingboom was gewonden, kon het inrijgen van de hevels beginnen. Hevels zijn touwtjes met een "oogje" in het midden. De draad moet door het oogje geregen worden. Dit is een van mijn minst favoriete klusjes aangezien ik er snel rugpijn van krijg!
De ingeregen draden door de hevels met het zonnetje er op. Dit is toch puur genieten!
Nadat alle hevels zijn ingeregen, kon de volgende stap beginnen. Het riet is de metalen balk op de foto. Het riet heeft kleine metalen gleufjes, daar moeten de draden doorheen. Bij dit weefsel moesten er 2 draden door één rietopening.
Nadat alle draden door het riet waren gehaald, heb ik de bundeltjes aangeknoopt aan de lat die aan de stofboom zit bevestigd.
Zoals je ziet is het inrijgen van het weefgetouw een hele klus. Iedere stap moet geconcentreerd en secuur worden gedaan, want als er één fout in zit ga je dat meteen zien in je weefsel. En voorkomen is beter dan herstellen! Over deze stappen van het inrijgen heb ik ongeveer 2 weken gedaan. Dat is dan wel de ene dag 1 uur, de andere dag 20 minuten en soms dagen niet wanneer mijn lichaam te veel pijn deed (ik heb een bindweefselaandoening wat voor pijn en vermoeidheid in mijn lichaam zorgt). Dus ik doe wat ik kan! En dat bekijk ik per dag.
Na het controleren of de trappers goed aan de schachten zijn gebonden, alle draden op hun plek zitten en er een mooie sprong (de opening die in de stof ontstaat wanneer er trappers worden ingeduwd) ontstaat, heb ik eerst een dikkere vuldraad verwerkt om eventuele verschillen in spanning weg te werken.
Het eerste stukje met het keperpatroon! Wat een beauty. Ik was meteen verliefd, en ik heb een happy dance gedaan van blijdschap! Dit deel van het weven is werkelijk magisch.
Het verschil met mijn allereerste geweven handdoekjes! Het is sowieso een ander patroon, maar ook het garen is vele malen dunner dan bij de eerste versie.
Mijn trouwe hulp Toby lag graag bij mij op zolder wanneer ik aan het weven was.
De twee verschillende inslagdraden. De witte draad was hetzelfde als die ik in de ketting heb gebruikt. De blauwe draad was een stukje dikker en stugger, maar dat gaf juist een mooi effect!
Een extra draad aan de zijkanten van het weefsel zorg ervoor dat de zelfkanten (de zijkanten) netjes en recht geweven worden.
De houten lat die op het weefsel gespannen is heet een breedtehouder, deze zorg ervoor dat het weefsel overal even breed wordt geweven.
Dit zijn de aanbindingen van de schemels aan de trappers. Ieder koordje is verbonden op de juiste plekken, zodat de schachten goed functioneren om het gewenste weefsel te kunnen maken.
30 december 2023, was het einde van de ketting dan eindelijk in zicht! Na maanden af en aan weven, zat de 9 meter aan ketting er dan eindelijk bijna op. Wat een werk..
Een flink aantal keer had ik er echt totaal geen zin meer in. Mijn lichaam werkte niet altijd mee en zoals gewoonlijk bij langdurige projecten had ik er halverwege écht geen zin meer in. Maar gelukkig, met de nodige koffie en goede podcasts, heb ik doorgezet en nu kwam dan het einde in zicht. Dat ijverde wel!
Maar.. met het weven bijna klaar, had ik nog lang geen bruikbare handdoeken!
De afwerking van de handdoeken
Na maandenlang weven zat het er dan eindelijk op. De stof was van het weefgetouw af geknipt. In de donkere wintermaanden heb ik mijzelf beziggehouden met het knippen van losse inslagdraadjes, herstellen van weeffouten of gebroken draden en het omzomen van de handdoeken.
De handdoeken zijn in een lauwwarm badje gewassen, gewoon laten weken in water voor ongeveer 30 minuten was voldoende voor de draden om zich te "ontspannen".
Na het wassen was er natuurlijk iets van krimp, maar dat was niet erg.
Terwijl de handdoeken nog licht vochtig waren heb ik ze bewerkt met een mangelplank. Dit is een geweldige tool om ervoor te zorgen dat het linnen een glans krijgt. Na het mangelen heb ik de handdoeken gestreken met een strijkijzer zonder stoom en op matige warmte.
En voilà! 11 afgewerkte handdoeken, klaar om vies te worden! 5 Van deze handdoeken zijn geschonken aan de re-enactmentgroep waar Ruud en ik bij zitten. De andere handdoeken krijgen wellicht nog een ander huisje, maar ééntje wil ik in ieder geval zelf houden als herinnering aan dit geweldige project.
Uiteindelijk heeft het mij van mei 2023 tot en met februari 2024 gekost om van begin tot einde deze handdoeken te maken. Er is veel gebeurd in deze maanden, waarbij mijn opa twee keer op sterven heeft gelegen, maar er wonder boven wonder bovenop is gekomen en bijna weer helemaal hersteld is! In januari lag hij in het ziekenhuis met een dubbele longontsteking, en toen hij weer bij kennis was heb ik hem beloofd dat ik een handdoekje mee zou nemen voor hem. Dat was de extra motivatie voor mij om keihard te gaan werken aan het afronden van deze handdoekjes. En een paar weken verder, in februari, heb ik het stapeltje handdoekjes meegenomen naar het ziekenhuis en aan opa laten zien. De trotse blik van hem zal ik nooit meer vergeten, en dat maakt deze handdoekjes nog specialer voor mij.
